Glosariusz terminów ajurwedyjskich

Glosariusz terminów ajurwedyjskich, czyli Wielki Słownik Ajurwedy

Oto pierwszy w Polsce kompleksowy Glosariusz Terminów Ajurwedyjskich, czyli Wielki Słownik Ajurwedy stworzony przez Akademię ATMA.
Ta wyjątkowa sekcja naszej strony powstała, aby pomóc Ci zrozumieć bogaty język ajurwedy – starożytnego systemu medycyny i harmonii życia.

Znajdziesz tutaj jasne i przystępne wyjaśnienia kluczowych pojęć ajurwedyjskich. Niezależnie od tego, czy dopiero rozpoczynasz swoją przygodę z ajurwedą, czy zgłębiasz jej tajniki od lat, nasz glosariusz stanie się Twoim niezastąpionym przewodnikiem.

Stworzyliśmy to miejsce, ponieważ wiemy, jak ważne jest zrozumienie zasad i terminów, takich jak dosze, agni, prana, czy guny. Dzięki temu łatwiej będzie Ci stosować ajurwedyjską wiedzę w praktyce i czerpać pełnię korzyści dla swojego zdrowia i życia.

Abhyanga

Agni

Trzeci z pięciu elementów rozpoznanych w Ajurwedzie: element ognia; zasada transformacji; ogień trawienny, który jest odpowiedzialny za trawienie, wchłanianie i przyswajanie; to, co przekształca jedzenie w tkanki, energię i świadomości.

Ahara

Odżywianie, dieta, pokarm – ahara chikitsa – leczenie pokarmem

Ahara rasa

Końcowy wynik strawionego pokarmu, uzyskany w ciągu około dwunastu godzin od spożycia; ten „sok pokarmowy” to asthayi (surowa, nieprzetworzona) forma rasa dhatu (osocze i limfa) i odżywczy prekursor wszystkich siedmiu dhatus (tkanki ciała)

Ajna

Szósta z siedmiu czakr, która znajduje się przy trzecim oku i odpowiada za równoważenie wyższego ja z niższym ja; ta czakra jest również związana z intuicją – naszą zdolnością do ufania naszej najgłębszej wewnętrznej wiedzy – i jest symbolizowana przez dwupłatkowy kwiat lotosu w kolorze indygo, bija mantra (sylaba nasienna) „Aum” i często jest kojarzone z szyszynką.

Alochaka

Jeden z pięciu podtypów pitta; aspekt pitta, który znajduje się przede wszystkim w oczach i rządzi percepcją wzrokową. Funkcjonalnie odpowiada za błysk, kolor i przejrzystość oka, utrzymanie odpowiedniej temperatury oka, a także percepcję koloru i światła.

Ama

Niestrawiona, toksyczna, chorobotwórcza substancja, która może gromadzić się w organizmie, gdy żywność, zioła, emocje lub doświadczenia nie są w pełni przetwarzane, trawione lub przyswajane.

Ambu

Woda; płyny ustrojowe, takie jak rasa dhatu (osocze i limfa), rakta dhatu (krew) i wydzieliny płynne; jeden z czterech czynników wpływających na płodność, poczęcie i prakriti—uważane za ważny element zdrowia reprodukcyjnego; w ajurwedzie ambu vaha sroty jest cielesny kanał do przyjmowania wody i regulacji płynów ustrojowych.

Ambu Vaha Srotas

Kanał ustrojowy odpowiedzialny za przyjmowanie wody i regulację płynów ustrojowych, takich jak płyn mózgowo-rdzeniowy, ślina i wydzieliny nosa, błon śluzowych żołądka i trzustki; funkcje tego kanału obejmują smarowanie, energię, równowagę elektrolitową i utrzymanie temperatury ciała; ambu vaha srotas ma swoje korzenie w trzustce, podniebieniu miękkim i splocie naczyniówkowym, jego szlak stanowi błona śluzowa przewodu pokarmowego, a jego otworami są nerki, gruczoły potowe i język; ten kanał jest ściśle związany z płynną, wodnistą tkanką rasa dhatu (osocze i limfa) oraz mutra vaha srotas (kanał moczowy).

Amla

Smak kwaśny, w którym dominują elementy ziemi i ognia, równoważący vata , ale zaburzający dla pitta i kapha .

Anaboliczny

Konstruktywny typ substancji lub procesu metabolicznego; w biologii kategoria procesów metabolicznych, które syntetyzują bardziej złożone cząsteczki z prostszych, budują organy i tkanki, powodują wzrost i różnicowanie się komórek i wymagają energii, aby mogły zajść. Termin ten ogólnie odpowiada sanskryckiemu słowu brmhana.

Anahata

Anna Vaha Srotas

Kanał ciała odpowiedzialny za przyjmowanie i przenoszenie pokarmu. Jest to górny odcinek przewodu pokarmowego, który zaczyna się od warg i obejmuje przełyk, żołądek i jelito cienkie.

Anupana

Substancja służąca jako nośnik do przyjmowania ziół i innych leków; wiele tych substancji jest cenionych za ich zdolność do przenoszenia ziół i receptur głębiej do określonych tkanek; typowe ajurwedyjskie anupany obejmują wodę, ghee , miód, mleko oraz sok lub żel aloesowy.

Jeden z pięciu podtypów vata; aspekt vata, który znajduje się głównie w jelicie grubym i jamie miednicy, i rządzi energią poruszającą się w dół w ciele; funkcjonalnie odpowiada za oddawanie moczu, wzdęcia, defekację, owulację, ruch plemników, poczęcie i jest aktywowany w ciele matki podczas porodu; vayu-apana Wchłania również minerały i odżywia kości przez błonę śluzową jelita grubego.

Apana vaju

Artava Dhatu

Żeńska tkanka rozrodcza, obejmująca jajniki, komórki jajowe, jajowody, macicę, szyjkę macicy i pochwę; wraz z shukra (męska tkanka rozrodcza), jedna z siedmiu, najgłębsza dhatu (ludzka tkanka) w tradycji ajurwedyjskiej i ostatnia, która otrzymuje pożywienie poprzez odżywianie komórkowe; odpowiedzialna za prokreację i uwalnianie emocji; związana z produkcją ojas .

Asana

Słowo sanskryckie oznaczające dosłownie „siedzenie”; fizyczne joga pozycja; opisywana jako stan stabilności, siły i spokoju ciała.

Ashti Dhatu

Piąta z siedmiu dhatus (tkanek ludzkich) w tradycji ajurwedyjskiej; tkanka kostna; odpowiada za strukturę ciała, wspiera ruch i chroni ważne organy; związana również z chrząstkami, zębami, włosami i paznokciami.

Atma

Dusza, jaźń lub abstrakcja esencji istoty ludzkiej, prawdziwe “ja” (w odróżnieniu od “ja” jako ego /Ahamkara.

Avalambaka Kapha

Jeden z pięciu podtypów kapha; aspekt kapha, który znajduje się głównie w płucach, drogach oddechowych, sercu i kręgosłupie; reguluje on dostarczanie prana do każdej komórki, tkanki i organu, utrzymuje napięcie i przepuszczalność pęcherzyków płucnych, chroni mięsień sercowy i dba o napięcie mięśniowej części oskrzeli.

Ayurveda

Pięciotysięczny system leczenia mający swoje początki w wedyjskiej kulturze starożytnych Indii. Słowo sanskryckie Ayurveda pochodzi od rdzenia słów ayuh , oznaczającego „życie” lub „długowieczność” i veda , oznaczającego „naukę” lub „świętą wiedzę”. Ayurveda tłumaczy się zatem jako „święta wiedza o życiu”.

Basti

Lecznicza lewatywa z użyciem herbaty ziołowej lub oleju (najlepiej wykonywana pod okiem wykwalifikowanego lekarza); ważny sposób eliminacji nadmiaru vata z organizmu poprzez okrężnicę; jedno z pięciu działań oczyszczających wchodzących w skład.

Bhastrika Pranajama

Jogiczna praktyka oddechowa znana również jako „oddech miechowy”, która polega na głębokim i aktywnym wdechu oraz gwałtownym wydechu, powodującym lekko przesadne rozszerzanie się i kurczenie brzucha – podobnie jak miech; ten oddech rozgrzewa, rozpala ogień trawienny, zwiększa krążenie i odświeża głębokie tkanki.Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.

Bhrajaka Pitta

Jeden z pięciu podtypów pitta; aspekt pitta, który znajduje się przede wszystkim w skórze. Rządzi cerą, kolorem i temperaturą skóry, a także zmysłem dotyku, bólu i temperatury odczuwanym przez skórę.

Bhramari Pranajama

Bardzo uspokajająca praktyka oddechowa jogi, znana również jako „brzęczący oddech pszczoły”, która koi układ nerwowy i pomaga nam połączyć się z naszą najprawdziwszą wewnętrzną naturą. Praktyka ta polega na wdechu do brzucha i wydechu z jednoczesnym wydawaniem dźwięku brzęczenia z tyłu gardła — podobnego do delikatnego brzęczenia pszczoły.

Bhuta Agni

Pięć specyficznych fizjologicznych przejawów agni (po jednym dla każdego żywiołu: ziemi, wody, ognia, powietrza i eteru), które mają miejsce w wątrobie; odpowiadają za przekształcanie spożywanego pożywienia w biologicznie użyteczne substancje.

Bodhaka Kapha

Jeden z pięciu podtypów kapha; aspekt kapha, który znajduje się głównie w jamie ustnej; reguluje zmysł smaku i odporność migdałków; pod względem czynnościowym odpowiada za mowę, połykanie, wydzielanie śliny, regulację bakterii w jamie ustnej, inicjowanie pierwszych etapów trawienia, a także utrzymywanie odpowiedniej temperatury jamy ustnej.

Czakra

Sanskryckie słowo oznaczające „koło” lub „obrót”, które w kontekście jogi można lepiej przetłumaczyć jako „wir”; jeden z siedmiu podstawowych energetycznych wirów (lub ośrodków splotu nerwowego), które stanowią część subtelnego, energetycznego ciała; siedem podstawowych czakr znajduje się w pobliżu rdzenia kręgowego, gdzie spotyka się i przecina szereg subtelnych kanałów energetycznych, znanych jako nadi. Związane również ze splotami, z których włókna nerwowe rozprzestrzeniają się po cały ciele.

Chikitsa

Jakikolwiek rodzaj leczenia lub terapii ajurwedyjskiej mający na celu korygowanie lub leczenie nierównowagi lub konkretnej choroby (np. ahara chikitsa—leczenie oparte na żywności; shodhana chikitsa —terapie oczyszczające; rasayana chikitsa — odmłodzenie terapia).

Churna

Mieszanka sproszkowanych ziół.

Chyavanprash

Tradycyjny ajurwedyjski dżem ziołowy wykonany głównie z amalaki , ale zawierający również szereg innych uzupełniających składników; chyavanprash jest często używany jako rasayana odmładzającyi jest szczególnie równoważący dla pitta.

Dashamoola

Dhatu

Jedna z siedmiu tkanek zidentyfikowanych w ciele człowieka: rasa dhatu (osocze), rakta dhatu (krew), mamsa dhatu (mięsień), środek odkażający (tłuszcz), asthi dhatu (kość), majja dhatu (tkanka nerwowa) i shukra dhatu (męska tkanka rozrodcza) lub artava dhatu (żeńska tkanka rozrodcza).

Dinacharya

Codzienna rutyna; ważna część ajurwedyjskiego stylu życia, która pomaga dostosować nasze ciała do codziennego rytmu natury; tradycyjna dinacharya obejmuje szeroką gamę codziennych praktyk samoopieki, w tym bogatą rutynę higieny osobistej, ćwiczenia, praktykę duchową, posiłki i sen.

Dosha

Jedna z trzech funkcjonalnych energii w naturze: vata, pitta i kapha. W ciele to unikalny stosunek tych trzech humorów decyduje o stanie jednostki. prakryt (konstytucja). Gdy dosze występują w odpowiednich ilościach, wspierają zdrowie i integralność ciała; gdy są w stanie nierównowagi, mogą powodować choroby i schorzenia.

Ghee

Klarowane masło (otrzymywane przez delikatne podgrzewanie niesolonego masła, aż do momentu, gdy będzie można usunąć stałe cząstki mleka); substancja wysoko ceniona w ajurwedzie, stosowana w kuchni i w celach terapeutycznych; uważana również za ważny anupan, zdolny do przenoszenia ziół głębiej do określonych tkanek.

Guna

Trzy subtelne cechy / jakości natury: sattwa, radżas i tamas. Również 20 atrybutów, które opisują różne cechy materii w Ajurwedzie.

Jatharagni

Jednym ze szczególnych przejawów fizjologicznych agni jest nadzorowanie trawienia i wchłaniania pokarmu; centralny ogień trawienny, który odżywia wszystkie formy agni w całym ciele.

Kapalabhati pranajama

Aktywna praktyka oddechowa jogi, znana również jako „oddech świecącej czaszki”, która składa się z szybkiej serii energicznych wydechów i biernych wdechów. Ta praktyka oczyszcza, orzeźwia i równoważy vata, pitta i kapha; oczyszcza kanały praniczne ( srotamsi ) bez wytwarzania ciepła.

Kapha

Jedna z trzech dosz (energii funkcjonalnych w naturze); kapha jest zdominowana przez elementy ziemi i wody, rządzi strukturą i spójnością; jest ciężka, powolna, chłodna, oleista, gładka, gęsta, miękka, stabilna, gruba i mętna. Żyje w żołądku i jest odpowiedzialna za odżywianie błon śluzowych, kości, stawów, serca i pamięci.Nawilża narządy i stawy oraz spaja całe ciało. Gdy jest zdrowa, tworzy miłość i współczucie: gdy jest zdestabilizowana tworzy wydzieliny, nadwagę, problemy z płucami, chciwość i przywiązanie.

Kashaya

Smak ściągający, w którym dominują elementy powietrza i ziemi, równoważący pitta i kapha, lecz zaostrzający vata.

Kataboliczny

Dekonstrukcyjny typ substancji lub procesu metabolicznego; w biologii kategoria procesów metabolicznych, w których rozkładane są bardziej złożone cząsteczki na prostsze, uwalniając energię w procesie. Termin ten ogólnie odpowiada sanskryckiemu słowu langhana.

Kati Vasti

Ajurwedyjska terapia stosowana w leczeniu chorób w dolnej części pleców. Ciepły olej leczniczy nakładany na obszar lędźwiowo-krzyżowy.

Katu

Ostry smak, w którym dominują elementy ognia i powietrza, równoważy kapha, lecz zaostrza vata i pitta.

Khavaigunya

Osłabiona lub uszkodzona przestrzeń w ciele, zwykle spowodowana przeszłą kontuzją, chorobą, traumą lub rodzinnymi wzorcami genetycznymi; khavaigunyas są szczególnie podatne na częste lub przewlekłe zaburzenia równowagi, ponieważ mają tendencję do przyciągania ama i nadmiaru dosh

Kledaka Kapha

Jeden z pięciu podtypów kapha; aspekt kapha, który znajduje się głównie w żołądku i przewodzie pokarmowym; jest płynny, miękki, oleisty, śluzowaty, utrzymuje błonę śluzową żołądka, zapewnia płynne środowisko, w którym zachodzi trawienie (w żołądku), nawadnia komórki i tkanki oraz jest wchłaniany przez ścianę żołądka, odżywiając rasa dhatu i kapha w całym ciele. Odpowiada za upłynnienie pokarmu i ochronę ścian żołądka przed żrącym kwasem trawiennym.

Lawana

Słony smak, w którym dominują elementy wody i ognia, równoważy vatę, lecz zaostrza pittę i kaphę.

Madhura

Słodki smak, w którym dominują elementy ziemi i wody, równoważy vatę i pittę, lecz zaostrza kaphę.

Majja Dahtu

Szósta z siedmiu dhatus (tkanek ludzkich) w tradycji ajurwedyjskiej; obejmuje całą tkankę nerwową, tkankę łączną i szpik kostny; odpowiada za wypełnianie przestrzeni w ciele, komunikację i odczuwanie; jest również związana z układem hormonalnym i hormonami.

Mamsa Dhatu

Trzecia z siedmiu dhatus (tkanek ludzkich) w tradycji ajurwedyjskiej; obejmuje wszystkie tkanki mięśniowe w ciele; odpowiada za formę, ruch, wsparcie, ochronę i spójność; daje również siłę, odwagę i pewność siebie.

Manas Prakriti

Konstytucja psychiczna, czyli unikalna proporcja sattwy, radżasu i tamasu w umyśle każdej osoby; manas prakriti, kształtuje się w momencie poczęcia, ale może zmieniać się z czasem, odzwierciedlając naszą zdolność do rozwijania bardziej (lub mniej) rozwiniętych stanów świadomości w ciągu naszego życia.

Mandagni

Powolny i niedostateczny ogień trawienny, charakterystyczny dla zaburzeń Kapha.

Mano Vaha Srotas

Kanał cielesny związany z umysłem i odpowiedzialny za takie funkcje mentalne, jak myślenie, odczuwanie, dociekanie, rozeznanie, komunikacja i pamięć; kanał ten ma swoje korzenie w sercu i dziesięciu wielkich naczyniach (dziesięć subtelnych ścieżek energetycznych również mających swoje korzenie w sercu), obejmuje całe ciało i otwiera się na pięć narządów zmysłów (oczy, uszy, nos, język i skórę).

Mantra

Święte słowo, dźwięk lub fraza, często używane w medytacji w celu skupienia umysłu.

Marga

Ścieżka lub przejście przez ciało dla dowolnego ajurwedyjskiego srotas (systemu kanałów)

Marma

Punkt energetyczny na powierzchni ciała, który jest połączony z głębszymi, subtelnymi ścieżkami (nadi) ciała; każdy indywidualny punkt marma jest powiązany z konkretnymi organami, kanałami, energiami lub emocjami i może być przydatny zarówno jako narzędzie diagnostyczne, jak i terapeutyczne; liczba mnoga słowa marma to marmani.

Meda Dhatu

Czwarta z siedmiu dhatus (tkanek ludzkich) w tradycji ajurwedyjskiej; obejmuje całą tkankę tłuszczową w ciele; odpowiada za smarowanie, izolację, ochronę i magazynowanie energii; nadaje również kształt i piękno ciału oraz słodycz głosowi.

Mudra

Gest dłoni często stosowany w medytacji i jodze w celu ukierunkowania przepływu energii w ciele.

Mukha

Usta, otwór lub wejście do dowolnego ajurwedyjskiego srotas (systemu kanałów), a czasem punkt, w którym jeden srotas staje się kolejnym; mukha ma znaczenie terapeutyczne, ponieważ często jest używana jako punkt dostępu do leczenia srotas jako całości.

Mutra Vaha Srotas

Kanał w ciele odpowiedzialny za wydalanie moczu; mutra vaha srotas ma swoje korzenie w nerkach (i jest przez nie zarządzany), jego droga obejmuje moczowody, pęcherz i cewkę moczową, a uchodzi na zewnątrz ciała przez zewnętrzny otwór cewki moczowej.

Nadi

Sanskryckie słowo o wielu znaczeniach, w tym „rzeka”, „kanał” i „przejście”; Ajurweda uznaje tysiące nadis — zarówno grubych, jak i subtelnych — które przenoszą różne substancje i energie z jednego miejsca do drugiego w całym ciele i polu energetycznym. Nadi odnosi się również do pulsu, jednego z najważniejszych narzędzi oceny klinicznej w ajurwedzie.

Nadi Shodhana Pranajama

Praktyka oddechu jogicznego, znana również jako „oddychanie naprzemienne nozdrzami”, ale dosłownie oznacza „oczyszczanie kanałów”; praktyka ta polega na wdychaniu i wydychaniu w określonym wzorcu, przez naprzemienne nozdrza. Nadi shodhana pranayama równoważy lewą i prawą półkulę mózgu, głęboko uspokajające układ nerwowy i rewitalizujące umysł.

Nasya

Praktyka terapeutyczna polegająca na nakładaniu zwykłego lub ziołowego oleju (lub ziół leczniczych) na przewody nosowe; ważny sposób na eliminację nadmiaru vata, pitta i kapha z głowy, szyi, gardła i zmysłów poprzez przewody nosowe; jedno z pięciu działań oczyszczających wchodzących w skład panchakarmy.

Neti

Praktyka terapeutyczna polegająca na oczyszczaniu przewodów nosowych wodą z solą (znana również jako jala-neti ); ważny sposób na usunięcie nadmiaru kurzu, pyłków, śluzu i innych blokad z przewodów nosowych; dzbanek neti to naczynie, do którego wlewa się roztwór soli fizjologicznej do jednego nozdrza, tak aby mógł wypłynąć przez drugie nozdrze.

Ojas

Pozytywna subtelna esencja kapha, która daje ciału siłę, wigor, witalność i odporność; produkt końcowy doskonałego trawienia. Ojas dzieli subtelną integralność funkcjonalną z tejas i prany.

Pachaka Pitta

Jeden z pięciu podtypów pitta; aspekt pitta, który znajduje się głównie w jelicie cienkim i żołądku; funkcjonalnie reguluje rozkład spożytego pokarmu, dzięki czemu składniki odżywcze są dostępne do wykorzystania przez organizm

Panchakarma

Sanskryckie określenie oznaczające dosłownie „pięć działań”; głębokie oczyszczanie ajurwedyjskie skupiające się na powrocie nadmiaru vata, pitta, kapha i ama do przewodu pokarmowego w celu wyeliminowania ich z organizmu; panchakarma odnosi się do pięciu tradycyjnych ajurwedyjskich działań oczyszczających, które są stosowane w celu wyeliminowania tych zaburzeń z przewodu pokarmowego: vamana (lecznicze wymioty), virechana (lecznicze przeczyszczenie), basti (lecznicza lewatywa), rakta moksha (lecznicze upuszczanie krwi) i nasya (lecznicze podawanie ziół i olejków do przewodów nosowych).

Panchamahabhuta

Panch oznacza pięć, a mahabhut oznacza elementy fizyczne. Te pięć żywiołów to przestrzeń (akash), powietrze (vayu), ziemia (prithvi), woda (jal) i ogień (agni). Wszystkie tworzą materialny wszechświat.
Każda komórka żywego organizmu składa się z tych pięciu elementów. Prithvi mahabhuta (ziemia) stworzyła główną strukturę komórek ciała. Aapamahabhut (woda) tworzyła cytoplazmę komórki ciała. Agnimahabhut (ogień) kontroluje metabolizm komórek. Przestrzeń znajdująca się w komórce ciała jest kontrolowana przez aakash (przestrzeń) mahabhutę. Transport składników odżywczych i odpadów jest regulowany przez mahabhutę vayu (powietrze).

Pingala Nadi

Jeden z trzech najważniejszych nadi (kanałów) w subtelnym ciele (obok ida nadi i sushumna nadi); wszystkie trzy odpowiadają za transport przepływu prany i budzenie wyższych stanów świadomości; pingala nadi to słoneczny, męski kanał związany z prawą stroną ciała; znajduje się po prawej stronie rdzenia kręgowego, biegnie od podstawy kręgosłupa do czubka głowy i jest związany z prawym nozdrzem

Pitta Dosha

Jedna z trzech dosh (energii funkcjonalnych w naturze); pitta jest zdominowana przez elementy ognia i wody, rządzi transformacją; jest lekka, ostra (lub przenikliwa), gorąca, oleista, płynna i rozprzestrzeniająca się. Jej głównym miejscem jest jelito cienkie. Odpowiada za procesy metaboliczne organizmu. Gdy dosza jest w równowadze, daje radość, jasność i energię do życia, ale gdy jej stan jest zaostrzony, powoduje uczucie gorąca, pieczenia i ciągłe pragnienie, stany zapalne i złość.

Poshaka Kapha

Fizyczny prekursor kapha dosha, który odżywia kapha w całym ciele; naturalny produkt odpadowy, który powstaje w miarę dojrzewania rasa dhatu.

Poshaka Pitta

Fizyczny prekursor pitta dosha, który odżywia pitta w całym ciele; naturalny produkt odpadowy, który powstaje w miarę dojrzewania rakta dhatu; żółć.

Prabhava

Nieprzewidywalne działanie określonej substancji na organizm – takie, którego nie można inaczej wyjaśnić logiką; część szerszego wpływu każdej spożytej substancji na organizm, obejmującego także jej rasa (smak), virya (temperatura) i vipaka (efekt postrawieniowy).

Prajnaparadha

Błędne używanie rozumu, obrażanie własnej mądrości, które jest czynnikiem formującym chorobę, działanie przeciwko wewnętrznej wiedzy.

Prakriti

Pierwotna materia; kosmiczne łono; według filozofii Sankhya , Matka Kosmiczna, boska energia żeńska stojąca za stworzeniem – żeński potencjał, z którego wyłania się wszelka forma.

Prana

Subtelna esencja siły życiowej. Podróżuję wraz z oddechem i jest wchłaniana z powietrza, pożywienia i natury. Odpowiada za witalność i komunikację komórkową. Jest łącznikiem miedzy ciałem a umusłem.

Prana Vaha Stotas

Kanał cielesny odpowiedzialny za przyjmowanie i krążenie prany (życiowej siły życiowej); jego funkcje obejmują oddychanie, myślenie, odczuwanie emocji i komunikację z wyższym ja; kanał ten ma swoje korzenie w sercu i przewodzie pokarmowym, obejmuje cały układ oddechowy i płuca, a otwiera się na zewnątrz ciała przez nos.

Prana Vayu

Jeden z pięciu podtypów vata, który jest odpowiedzialny za inspirację i przyciąganie w stronę ciała. Jego główną siedzibą jest mózg, działa pomiędzy pępkiem a gardłem. Funkcjonalnie odpowiada za wdychanie, wyższe funkcje mózgowe i ruch umysłu: myśli, emocje, doznania i przepływ percepcji.

Pranajama

Jogiczne praktyki świadomego oddychania, które działają bezpośrednio z życiową energią prany i mają na celu zwiększenie świadomości oraz przygotowanie umysłu i ciała do medytacji. Każda indywidualna pranajama ma określone wskazania, przeciwwskazania i korzyści. Skupia się na wydłużeniu oddechu i zrównoważeniu jego rytmu.

Purisha Vaha Srotas

Kanał ciała odpowiedzialny za transport kału. Jest to dolny odcinek przewodu pokarmowego i obejmuje funkcję okrężnicy i odbytnicy.

Rajas

Jedna z trzech maha gun, uniwersalnych cech (lub jakości świadomości), które dają początek wszystkim zjawiskom w naturze; rajas jest zasadą, która rozpala energię, ruch, pasję, namiętność i zdolność do działania.

Rakta Dhatu

Drugie z siedmiu dhatu (tkanek ludzkich) w tradycji ajurwedyjskiej; mniej więcej utożsamiane z krwią, a dokładniej z tą częścią krwi, która przenosi tlen: czerwone krwinki, które ajurweda odróżnia od rasa dhatu (osocza, limfy i białych krwinek); rakta dhatu odpowiada za podtrzymywanie życia, natlenienie i transport składników odżywczych.

Rakta Moksha

Praktyka terapeutyczna polegająca na upuszczaniu krwi lub jej oczyszczaniu; ważny sposób oczyszczania i usuwania nadmiaru pitta z krwi; jedno z pięciu działań oczyszczających wchodzących w skład panchakarmy.

Rakta Vaha Srotas

Kanał w organizmie odpowiedzialny za dotlenienie i krążenie czerwonych krwinek w całym ciele; kanał ten ma swoje korzenie w wątrobie i śledzionie, obejmuje również czerwone krwinki, serce, szpik kostny i tętnice, a otwiera się do połączenia tętniczek żylnych.

Ranjaka Pitta

Jeden z pięciu podtypów pitta; aspekt pitta, który znajduje się głównie w wątrobie, śledzionie i żołądku oraz nadaje kolor wszystkim tkankom ciała; funkcjonalnie odpowiada za powstawanie czerwonych krwinek w szpiku kostnym, żółci w wątrobie i białych krwinek w śledzionie.

Rasa

Słowo sanskryckie o wielu znaczeniach, w tym „smak”, „smak”, „esencja”, „doświadczenie”, „sok”, „soki” i „plazma”. Ajurweda wyróżnia sześć podstawowych smaków: madhura (słodki), amla (kwaśny), lavana (słony), katu (ostry), tikka (gorzki) i kashaya (ściągający). Jako smak, rasa jest naszym pierwszym doświadczeniem spożywanej substancji; inne powszechne zastosowania tego słowa obejmują ahara rasa (sok spożywczy lub chyle) i rasa dhatu (osocze i limfa).

Rasa Dhatu

Pierwsza z siedmiu dhatu (tkanek ludzkich) w tradycji ajurwedyjskiej obejmuje osocze, limfę i białe krwinki. Ponieważ jest to pierwsza dhatu, która otrzymuje składniki odżywcze ze spożytego pożywienia, rasa dhatu odpowiada za dostarczanie składników odżywczych i energii do każdej komórki i tkanki w ciele.

Rasa Vaha Srotas

Kanał w ciele odpowiedzialny za odżywianie komórek oraz krążenie limfy i osocza w całym ciele; rasa vaha srotas wiąże się również z odpornością, wiarą oraz regulacją objętości i ciśnienia krwi; kanał ten ma swoje korzenie w sercu i dziesięciu dużych naczyniach (dziesięć subtelnych ścieżek energetycznych również mających swoje korzenie w sercu), obejmuje układ żylny i limfatyczny, a także otwiera się na połączenie tętniczo-żylne.

Rasayana

Substancja odżywiająca i tonizująca całe ciało; ajurwedyjska praktyka terapii odmładzającej (znana również jako rasayana chikitsa) — specyficzny proces głębokiego odżywiania komórek, tkanek i organów ciała w celu wsparcia ich uzdrawiania, odnowy i regeneracji; praktyka ta jest wskazana w wielu różnych sytuacjach (np. po głębokim oczyszczeniu, takim jak panchakarma) i uważa się, że wzmacnia odporność, wytrzymałość i długowieczność.

Rtucharya

Rutyna sezonowa; podobna do koncepcji dinacharya, ale uwzględniająca również cykl pór roku; rtucharya zachęca nas do dostosowania naszych osobistych nawyków tak, aby były bardziej zgodne z rytmami świata przyrody, wprowadzając praktyki i cechy, które naturalnie sprzyjają równowadze przez cały rok.

Rupa

Odczytywanie objawów, jedna z ajurwedyjskich metod diagnostycznych; dosłownie “znak, symptom”.

Sadhaka Pitta

Jeden z pięciu podtypów pitta; aspekt pitta, który znajduje się głównie w mózgu i sercu; funkcjonalnie rządzi świadomym myśleniem, wiedzą, zrozumieniem, docenianiem i emocjami; sadhaka pitta przekształca wrażenia w uczucia i emocje, metabolizuje je i przetwarza oraz reguluje neuroprzekaźniki w całym ciele; ten podtyp pitta odpowiada również za ego (poczucie siebie i „ja jestem”).

Samadhi

Wysoce rozwinięty stan świadomości wywołujący głęboką radość, duchową błogość i ekstazę; stan umysłu charakteryzujący się ekspansywnością oraz bierną świadomością bez wyboru; stan bytu, w którym ciało, umysł i świadomość są doskonale zrównoważone, gdy indywidualna świadomość łączy się z ostateczną obecnością – w czystym istnieniu.

Samagni

Zrównoważony ogień trawienny

Samana Vata

Jeden z pięciu rodzajów vata, odpowiedzialny za przenoszenie substancji odżywczych do tkanek.

Samana Vayu

Jeden z pięciu podtypów vata; aspekt vata, który znajduje się głównie w jelicie cienkim i pępku, a który reguluje trawienie, wchłanianie i przyswajanie w organizmie; funkcjonalnie odpowiada za ruchy jelita cienkiego, perystaltykę, a także wydzielanie soków trawiennych, enzymów wątrobowych i żółci; odgrywa również kluczową rolę w wywoływaniu uczucia głodu.

Samanya

Choroba powstała na skutek nierównowagi więcej niż jednej doszy; dosłownie “równy, podobny, taki jak, wspólny, powszechny”.

Samanyaja

Choroba powodowana przez dwie lub trzy dosze.

Samprapti

Jedna z ajurwedyjskich metod diagnostycznych, patogeneza, droga powstania i przebiegu choroby; dosłownie “dotarcie, powstanie, pojawienie się, osiągnięcie, zdobycie”.

Samsarjana karma

Dieta i sposób życia zalecany po zabiegach oczyszczających, mających na celu ułatwienie powrotu do normalnego życia i diety.

Samskrta (sanskryt)

Nazwa starożytnego języka Indii; dosłownie”złożony, dobrze ułożony, doskonały, przygotowany, kompletny”.

Satsang

Słowo sanskryckie o kilku znaczeniach, takich jak „prawdziwe towarzystwo”, „towarzystwo w poszukiwaniu najwyższej prawdy” lub „duchowa dyskusja”. Satsang zazwyczaj odnosi się do grupy podobnie myślących osób, które spotykają się, aby wspierać rozwój duchowy innych. Spotkanie może obejmować czytanie lub słuchanie nauk duchowych, rozmyślanie nad ich znaczeniem i medytację — lub praktykowanie innych sposobów integrowania nauk z codziennym doświadczeniem.

Sattva

Jedna z trzech maha gun – uniwersalnych cech (lub jakości świadomości), które dają początek wszystkim zjawiskom w naturze; sattva to zasada, która daje początek równowadze, jasności, światłu, inteligencji, współczuciu, wglądowi i mądrości. Czystość, dobro, esencja duchowa, odwaga, mądrość.

Sattwiczny

Substancja, doświadczenie lub stan umysłu przesiąknięty cechami sattwy: światłem, jasnością, inteligencją, współczuciem i mądrością.

Shamana Chikitsa

Ajurwedyjskie terapie paliatywne, które łagodnie uspokajają dosze, aby wspierać powrót do równowagi. Te terapie są często stosowane, gdy bardziej intensywne podejście shodhana chikitsa (terapia oczyszczająca) jest przeciwwskazane.

Sheetali Pranajama

Jogiczna praktyka oddechowa, znana również jako „oddech chłodzący”, polegająca na wciąganiu powietrza przez zwinięty język (jak przy oddychaniu przez słomkę) i wydychaniu przez nos. Ten oddech jest chłodzący, głęboko uspokajający dla pitta i pomaga zmniejszyć nadmiar ciepła i stan zapalny w całym ciele.

Sheetkari Pranajama

Inna praktyka oddechowa jogi znana jako „oddech chłodzący” – skuteczny substytut sheetali pranajama dla tych, którzy nie potrafią zwijać języka; ten oddech polega na wciąganiu powietrza wzdłuż boków języka (i przez kąciki ust) i wydychaniu przez nos. Podobnie jak sheetali pranayama, ten oddech chłodzi, głęboko uspokaja pitta i pomaga zmniejszyć nadmiar ciepła i stan zapalny w całym ciele.

Shirodhara

Ajurwedyjski zabieg polegający na powolnym i ciągłym wlewaniu ciepłego olejku ziołowego na czoło i trzecie oko. Zabieg ten wspomaga głębokie uczucie relaksu, uspokaja układ nerwowy, rozszerza świadomość i synchronizuje fale myślowe.

Shleshaka Kapha

Jeden z pięciu podtypów kapha obecnych we wszystkich stawach; tłusta substancja, która smaruje i amortyzuje stawy, chroni kości przed zniszczeniem i zapewnia swobodę ruchu.

Shodhana Chikitsa

Ajurwedyjskie terapie oczyszczające mające na celu usunięcie nadmiaru dosha, ama i innych toksyn z organizmu. Pięć terapii oczyszczających, od których pochodzi nazwa panchakarma, to przykłady shodhana chikitsa , ale są też inne, takie jak post (langhana) i skrobanie tłuszczu (lekhana).

Shukra Dhatu

Męska tkanka rozrodcza; wraz z artava dhatu (żeńską tkanką rozrodczą) jest najgłębszą dhatu (tkanką ludzką) w tradycji ajurwedyjskiej i ostatnią, która otrzymuje składniki odżywcze poprzez odżywianie komórkowe; odpowiada za prokreację i wyzwalanie emocji; wiąże się z produkcją odżas.

Sitopladi

Tradycyjna formuła ajurwedyjska wzmacniająca odporność i poprawiająca ogólny stan zdrowia i samopoczucie; sitopala dosłownie oznacza „cukierek skalny”, ważny składnik tej formuły, który łagodzi pittę i uspokaja vatę; przyrostek adi oznacza „etc.” i odnosi się do faktu, że formuła ta jest mieszanką kilku różnych, uzupełniających się składników.

Sneha

Tradycyjna formuła ajurwedyjska wzmacniająca odporność i poprawiająca ogólny stan zdrowia i samopoczucie; sitopala dosłownie oznacza „cukierek skalny”, ważny składnik tej formuły, który łagodzi pittę i uspokaja vatę; przyrostek adi oznacza „etc.” i odnosi się do faktu, że formuła ta jest mieszanką kilku różnych, uzupełniających się składników.

Snehana

Praktyka terapeutyczna polegająca na nałożeniu oleju na ciało — zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie; ważna część ajurwedyjskiego oczyszczania znanego jako panchakarma. Snehana zmiękcza tkanki, nawilża srotamsi (kanały ciała) i wspomaga uwalnianie głęboko osadzonych doshas, ​​ama (toksyn) i nierozwiązanych emocji z tkanek.

Soma

Energia księżycowa; kosmiczna plazma; najsubtelniejsza forma materii; subtelna esencja ojas, która karmi komórki, cząsteczki RNA/DNA i ostatecznie staje się świadomością; w ciele soma jest związana z szyszynką, serotoniną i uczuciem błogości. W tekstach wedyjskich soma odnosi się zarówno do tajemniczej świętej rośliny, jak i do napoju wytwarzanego z soku tej rośliny; napój ten ma być eliksirem życia, dającym nieśmiertelność każdemu, kto go wypije.

Srotas

Fizyczna lub energetyczna ścieżka lub kanał, który przenosi substancje lub energię z jednego miejsca do drugiego w ciele; jeden z niezliczonych fizjologicznych i energetycznych układów w ciele. Liczba mnoga słowa srotas to srotamsi. Najgrubsze ajurwedyjskie srotamsi w dużej mierze odpowiadają układom medycyny zachodniej: układowi krążenia, układowi moczowemu, układowi trawiennemu itp

Stanya Vaha Srotas

Kanał w ciele kobiety odpowiadający za układ laktacyjny

Sub-Dosha

Każda z dosz (vata, pitta i kapha) ma pięć poddosz (lub podtypów), które wykonują określone działania, nadzorując umysł i emocje, a także funkcje poszczególnych organów.

Subtelne Ciało

Energetyczne aspekty jaźni, które przenikają i informują ciało fizyczne, ale które wykraczają także poza formę fizyczną; patrz także kosha.

Sushumna Nadi

Jeden z trzech najważniejszych kanałów nadi w subtelnym ciele (obok kanału ida i kanału pingala), który odpowiada za transport prany i przebudzenie wyższych stanów świadomości; kanał sushumna jest centralnym kanałem związanym z równowagą i integracją sił męskich i żeńskich; biegnie od podstawy kręgosłupa do czubka głowy przez środek rdzenia kręgowego, przecinając każdą z siedmiu czakr i otwierając się na czakrę sahasrara; kanał sushumna jest związany z oddychaniem jednocześnie przez lewe i prawe nozdrza.

Swastha

Zdrowie, zgodnie z definicją Ajurwedy, to stan bycia w swoim Ja i doświadczania błogości umysłem, duszą i zmysłami, przy jednoczesnym utrzymaniu doskonałej równowagi pomiędzy trzema doszami (energiami funkcjonalnymi vata, pitta i kapha), siedmioma dhatu (tkankami ciała), ścieżkami wydalania i agni (ogniem metabolicznym).

Svedhana

Praktyka terapeutyczna polegająca na delikatnym poceniu się, zwykle po nałożeniu oleju na ciało; ważny składnik ajurwedyjskiego oczyszczania znanego jako panchakarma; svedhana pomaga uwolnić ama (toksyny), nadmiar dosh i nierozwiązane emocje z głębokich tkanek ciała, a także pobudza je do przemieszczania się w kierunku przewodu pokarmowego, skąd mogą zostać łatwo wydalone.

Tamas

Jedna z trzech maha gun (uniwersalnych cech lub jakości świadomości), które dają początek wszystkim zjawiskom w naturze; tamas to zasada odpowiedzialna za bezwładność, ciemność, ciężkość, powolność, sen i rozkład; tamas daje początek także pięciu elementom i ich subtelnym cechom, pięciu tanmatry (obiekty percepcji): dźwięk, dotyk, forma, smak i zapach.

Tamasowy

Substancja, doświadczenie lub stan umysłu przesiąknięty cechami tamasu: bezwładnością, ciemnością, ciężkością, powolnością, sennością i rozkładem.

Tanmatry

Pięć obiektów percepcji: zapach, smak, forma, dotyk i dźwięk; najsubtelniejsza forma energetyczna każdego z pięciu żywiołów (ziemi, wody, ognia, powietrza i eteru)

Tarpaka Kapha

Jeden z pięciu podtypów kapha; aspekt kapha, który znajduje się głównie w istocie białej mózgu, jest obecny w płynie mózgowo-rdzeniowym i nawilża zatoki oraz jamę nosową warstwą ochronną. Funkcjonalnie rejestruje każdą psychologiczną, faktograficzną lub biologiczną pamięć lub doświadczenie i działa zarówno na poziomie świadomym, jak i podświadomym, odżywiając i wzmacniając zadowolenie w komórkach nerwowych.

Tejas

Energia słoneczna; pozytywna subtelna esencja agni i pitta, która rządzi inteligencją, rozeznaniem, entuzjazmem oraz wszelkimi typami trawienia i transformacji; tejas dzieli subtelną integralność funkcjonalną z odżas i praną.

Tikszna

Jakość ostrości, która może wnikać głęboko w tkanki.

Tiksznagni

Natura układu trawiennego, gdy jest on nadaktywny. Może to prowadzić do szybkiego trawienia, głodu, hipoglikemii i nadmiernego metabolizmu. Tiksznagni zaostrza pittę.

Tikta

Gorzki smak, w którym przeważają elementy powietrza i eteru, równoważy pitta i kapha, lecz zaostrza vata.

Tridosza

Dosłownie “trzy dosze”, trzy podstawowe energie biologiczne (vata, pitta, kapha) złożone z pięciu podstawowych elementów żywiołów Panchamahabhuta.

Trikatu

Tradycyjna formuła ajurwedyjska składająca się z trzech ostrych ziół – pippali , imbiru i czarnego pieprzu; skuteczny środek odmładzający dla osób dosha kapha; tradycyjnie stosowany w celu pobudzenia agni (ognia trawiennego), spalania nadmiaru tłuszczu i ama (toksyn), a także wspomagania zdrowego metabolizmu, oczyszczania dróg oddechowych i płuc.

Triphala

Tradycyjna formuła ajurwedyjska składająca się z proszków z trzech suszonych owoców: amalaki , bibhitaki i haritaki ; triphala jest ceniona za swoją wyjątkową zdolność do delikatnego oczyszczania i odtruwania przewodu pokarmowego, wspomagania regularności wypróżnień i jednoczesnego głębokiego odżywiania tkanek.

Udana Vayu

Jeden z pięciu podtypów vata; aspekt vata, który znajduje się głównie między przeponą a gardłem i reguluje ruch ciała w górę; funkcjonalnie odpowiada za mowę, ekspresję, wydech oraz ruch przepony i mięśni międzyżebrowych; udana vayu wiąże się również z pamięcią, kreatywnością i utrzymaniem prawidłowego koloru skóry i cery.

Udvartana

Praktyka masażu skóry suchymi pudrami; często zalecana po abhyanga lub snehana, ponieważ jest bardzo pomocna w usuwaniu nadmiaru tłuszczu ze skóry; praktyka ta zmniejsza kapha, poprawia krążenie, poprawia zdrowie skóry, pomaga w upłynnieniu tłuszczu oraz wzmacnia, stabilizuje i tworzy spójną całość z tkankami ciała.

Ujjayi Pranajama

Jogiczna praktyka oddechowa znana również jako „oddech zwycięstwa”, polegająca na wdychaniu i wydychaniu przez lekkie zwężenie gardła, tak aby oddech stał się łagodnie słyszalny. Praktyka ta jest lekko rozgrzewająca, głęboko uspokajająca, kojąca dla wszystkich trzech dosh i ogólnie rzecz biorąc, odpowiednia dla każdego, a także powszechnie zalecana podczas wykonywania asan jog.

Upadhatu

Tkanki drugorzędne, podtrzymujące siedem tkanek głównych, są to wydzieliny i części składowe organizmu takie jak mleko, krew menstruacyjna, tłuszcz, pot, zęby, włosy, limfa.

Vajikarana

Jedna z ośmiu gałęzi medycyny ajurwedyjskiej, zajmująca się wszystkimi typami dysfunkcji seksualnych; vajikarana chikitsa (terapia) ma na celu poprawę ogólnego funkcjonowania dróg rozrodczych zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet; rdzeń słowa vajikarana to „ vaji ”, co oznacza „ogier”; terapie te mają na celu obdarzenie swoich odbiorców męskością konia.

Vamana

Praktyka wymiotów leczniczych (najlepiej wykonywana pod okiem wykwalifikowanego praktyka); ważny sposób eliminacji nadmiaru kapha z żołądka i płuc; jedno z pięciu działań oczyszczających wchodzących w skład panchakarmy.

Vata

Jedna z trzech dosh (energii funkcjonalnych w naturze); vata jest zdominowana przez elementy eteru i powietrza, rządzi ruchem i komunikacją; jest lekka, zimna, sucha, szorstka, ruchliwa, subtelna i przejrzysta.

Vatatapika

Poddawanie się działaniu powietrza i słońca.

Vayu

Drugi z pięciu elementów uznawanych w ajurwedzie: element powietrza, wiatr, zasada ruchu; alternatywna nazwa vata.

Veda

pol. weda, WEDY; dosłownie “wiedza, święte księgi, objawiona wieszczomsekretna wiedza”; cztery główne zbiory, które przetrwały do czasów współczesnych to wedy: hymnów, formuł ofiarnych, melodii i formuł magicznych.

Vedic – wedyjski

Związany z okresem wedyjskim w starożytnych Indiach, trwającym mniej więcej od 1750 do 500 r. p.n.e.; czas, w którym powstały Wedy , w tym najstarsze starożytne teksty ajurwedy i jogi.

Vikriti

Aktualny stan zdrowia danej osoby; konkretna proporcja vata, pitta i kapha, jaka obecnie istnieje w ciele danej osoby – w przeciwieństwie do naturalnej proporcji trzech dosh reprezentowanej przez prakriti (konstytucję) danej osoby.

Vipaka

Efekt trawienny spożytej substancji, odczuwany w końcowych stadiach trawienia – po poczuciu rasa (smaku) i virya (energii rozgrzewającej lub chłodzącej substancji); ten etap trawienia wpływa na wydaliny i odżywia poszczególne komórki.

Virecana

Praktyka leczniczego oczyszczania przewodu pokarmowego (najlepiej wykonywana pod okiem wykwalifikowanego praktyka); ważny sposób eliminacji nadmiaru dosh (zwłaszcza pitta) z przewodu pokarmowego, a w szczególności z jelita cienkiego; jedno z pięciu działań oczyszczających wchodzących w skład panchakarmy.

Virya

Rozgrzewająca lub chłodząca natura spożytej substancji, odczuwana po rasa (smaku), ale przed vipaka (efektem potrawieniowym). Podczas gdy istnieje szerokie spektrum odchyleń między ciepłem i zimnem, większość substancji można opisać jako rozgrzewające lub chłodzące z natury.

Vismagni

Nieregularny ogień trawienny.

Vyakta

Jeden z etapów rozwoju choroby, objawienie się jej, dosłownie” przejawiony, widoczny, rozwinięty”.

Vyana Vata

Jeden z pięciu rodzajów vata, odpowiedzialny za krążenie krwi.

Vyana Vayu

Jeden z pięciu podtypów vata, który znajduje się przede wszystkim w sercu i układzie krążenia, regulując ruch okrężny w ciele (jak w krążeniu); funkcjonalnie odpowiada za utrzymanie aktywności serca, krążenie krwi i limfy, odżywianie i dotlenienie komórek, a także ruch stawów i mięśni szkieletowych.

Yama

Normy etyczne, pierwszy stopień ośmiostopniowej praktyki jogi, dosłownie “ograniczenie, powściągliwość, samokontrola; wielka moralna zasada lub obowiązek”. Jama to niekrzywdzenie, prawda, niekradzenie, wstrzemięźliwość, niegromadzenie.

Yoga

Sanskryckie słowo, które dosłownie oznacza „jarzmo” lub „związać” razem — „zjednoczyć”; praktyka jogi to zbiór fizycznych, umysłowych i duchowych dyscyplin mających na celu transformację i wyzwolenie organizmu umysłowo-cielesnego. Na Zachodzie słowo joga zwykle odnosi się do trzeciej gałęzi jogi, opisanej w Joga Sutrach Patanjaliego : praktyka asan (pozycji fizycznych).

W naszym glosariuszu ajurwedy brakuje jakiegoś terminu? Napisz do nas!
Chętnie go dodamy i wyjaśnimy, aby Twój dostęp do wiedzy ajurwedyjskiej był pełny i dostępny w każdej chwili.